Column van de Dag: Prorail is ernstig ziek

Onze columnist vindt dat Prorail niet meer te helpen is omdat het bedrijf geen compassie en empathie kent.

Prorail is ernstig ziek (door: Mick Boskamp)

Vaak wordt me verweten dat ik de vorm belangrijker vind dan de inhoud. Ik zal een voorbeeld geven: als Donald Trump zichzelf weer overtreft in lompheid en gebrek aan empathie, dan vind ik hem niet geschikt voor het ambt van leider van de vrije Westerse wereld. Er zijn dan mensen die zeggen: ‘Ja, maar zo slecht gaat het toch niet met Amerika?’ En dan zeg ik: ‘Het is maar wat je onder niet slecht verstaat. Als je bedoelt dat het financieel niet slecht gaat, heb je wellicht gelijk. Hoewel ik dat goed gaan ernstig in twijfel trek. Kijk maar dat de nationale schuld van de VS. Maar dat terzijde vind ik dat het slecht gaat als je op menselijk vlak niets in huis hebt. Want je weet wat er kan gebeuren als een leider van een machtig land een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft.’

Ik weet niet of Prorail een succesvol bedrijf is. Ik heb dat niet onderzocht, om de simpele reden, dat het er niet toe doet. Waar het hier om gaat, is om de vorm. En die is bij de beesten af. Het kan niet anders of Prorail wordt geleid door mensen die geen, maar dan ook echt nul gevoel hebben.

Op 30 juni 2016 schreef ik een open brief aan de president-directeur van Prorail, Pier Eringa. De reden van die open brief was omdat hij in een stuk in de Metro was geciteerd en die uitspraak vond ik bespottelijk en verontrustend. Hij had gezegd:

‘Als ik na een zelfmoord een smsje krijg, denk ik: verdorie, waarom niet een minder druk tijdstip uitgekozen?”

Toen ik dat las, gingen mijn haren recht overeind staan. Met de brief wilde ik laten weten dat ik het schandelijk vond wat hij had gezegd. En ik vroeg me dan ook ernstig af of de president-directeur wel helemaal in orde was en of hij niet een stukje hersenen miste, dat nodig is om compassie en empathie te voelen.

Ik kreeg nog een reactie op de brief van een woordvoerder van Prorail, waarin deze Jaap Eikelboom vertelde wat Prorail allemaal niet aan suïcide-preventie deed. Hier ging het dus om de inhoud en nauwelijks om de vorm. Ik plaatste die reactie, want ik vond het aan de ene kant ook wel weer netjes dat er überhaupt werd gereageerd en daarmee was voor mij de kous af.

Tot een aantal weken geleden, toen ik opeens zeker wist dat Prorail ongeneselijk en progressief ziek is, een aandoening die te vergelijken is met de narcistische persoonlijkheidsstoornis waar Donald Trump aan leidt.

Als je denkt dat het niet gekker kan (zie bovenstaande uitspraak van Pier Eringa), blijkt het gewoon nog surrealistischer te kunnen. Ik las een bericht in de Adformatie met het volgende intro:

Vijf dagen na de lancering van de ‘impactvolle’ veiligheidscampagne voor jongeren, heeft ProRail alweer aan de noodrem getrokken. De campagne met gekopieerde kledingstukken van dodelijke slachtoffers zorgde voor veel woede onder nabestaanden en treinpersoneel. In plaats van grootmoedige excuses aan te bieden, maakte ProRail mokkend bekend met de campagne te stoppen, zogenaamd omdat het doel was bereikt.

Uit de toon van het stuk las ik dat de schrijver minstens zo woedend en verbouwereerd was als ik toen ik vier jaar hiervoor de botte uitspraak in het kwadraat van Pier Eringa had gelezen. Uit het Adformatie-stuk: Alhoewel de cijfers weinig aanleiding geven om het gevaar van treinen bij jongeren indringend op de kaart te zetten, besloot ProRail om alles uit de kast te trekken voor een ‘impactvolle’ campagne. ‘Het idee van de campagne is gericht om met fashion impact te creëren bij de jongeren’, ronkte het persbericht bij de lancering op 4 april. Er werd een kledinglijn ontwikkeld met nagemaakte kleding van slachtoffers, een hip Instagram-account geopend met zorgvuldig gestileerde foto’s en ervaringsverhalen.’

En verderop in het verhaal: ‘Binnen een dag stak een storm van verontwaardiging op. Een machinist bedankte cynisch voor het openrijten van een oude wond, ouders vertelden geschokt dat zij de schoen van hun overleden zoon herkenden zonder dat contact met hen was opgenomen, de NS-directie reageerde verbijsterd op de lichtzinnigheid in het tonen van beelden die bij betrokkenen traumatische herinneringen opriepen, de spoortak van de FNV kondigde een klacht aan bij de Reclamecodecommissie en staatssecretaris Stientje van Veldhoven noemde de campagne ‘onnodig hard’. Zelfs in buitenlandse media werd aandacht besteed aan de controverse die ProRail veroorzaakte.’

Hoe Prorail in elkaar zit en wat ik toen al merkte aan de reactie van de woordvoerder op mijn brief, wordt in de Adformatie als volgt geschetst: ‘In eerste instantie bleef ProRail stoïcijns onder de massieve kritiek. Waar gehakt wordt, vallen spaanders en jongeren bereik je nu eenmaal niet met Nijntje. Dat nabestaanden en spoorpersoneel vol ongeloof en verbijstering reageerden, was voor ProRail geen reden om de campagne te heroverwegen of zelfs maar aan te passen. ‘De campagne slaat bij jongeren goed aan. Dat zien we onder meer op Instagram’, concludeerde een woordvoerder tevreden. Een dag later ging ProRail alsnog overstag en werd de stekker uit de campagne getrokken. Maar in plaats van de melding dat ProRail zich wild geschrokken was van alle negatieve reacties en natuurlijk nooit beoogde om zout te strooien in de wonden van nabestaanden en NS-personeel, stelde ProRail dat het simpelweg niet meer nodig was om de campagne in de lucht te houden omdat ‘het doel’ was bereikt.

Hoe gek en gevaarlijk ben je dan als bedrijf? Op een schaal van 1 tot 100 moet dat een dikke 100 zijn. Nu ik dit schrijf moet ik aan de ouders van die jongen denken. Aan wat er door hen heen ging toen ze – zonder ook maar enigszins gewaarschuwd te zijn – de gehavende schoenen van hun verongelukte zoon zagen. Daar kun je simpelweg geen voorstelling van maken. En wat ik nog het ergste vind, is dat wat ik ook schrijf om Prorail er van te doordringen dat wat ze doen echt niet kan, het praten tegen een muur is. Want als je niets voelt, komt er ook niets binnen.